Open water zwemmen

Zwemmen in open water kan heerlijk zijn, maar het is belangrijk om je bewust te zijn van de gevaren. Jaarlijks verdrinken er in Nederland tientallen mensen in open water of worden ziek omdat het water niet schoon is.

Hier zijn de belangrijkste risico’s:

1. Gezondheidsrisico’s:

• Bacteriën, virussen en parasieten: Open water kan verontreinigd zijn met uitwerpselen van mensen en dieren, wat kan leiden tot maag- en darmklachten (misselijkheid, braken, diarree, buikkrampen), zoals door E. coli, Norovirus of Cryptosporidium. Ook de ziekte van Weil (Leptospirose), veroorzaakt door bacteriën in de urine van ratten en muizen, kan ernstig zijn en griepachtige verschijnselen en zelfs lever-/nierproblemen veroorzaken.
• Blauwalg: Dit zijn eigenlijk bacteriën die gifstoffen kunnen produceren. Bij contact met water met blauwalg kunnen huidirritatie, jeuk, branderige ogen, hoofdpijn, koorts, misselijkheid en maag- en darmklachten ontstaan. Soms ontstaat een allergische reactie of benauwdheid.
• Zwemmersjeuk: Dit wordt veroorzaakt door larfjes van een worm die bij eenden voorkomt. Het leidt tot heftig jeukende rode bultjes of blaasjes, vaak op plaatsen waar de zwemkleding zat. Het is meestal onschuldig, maar kan bij herhaaldelijke blootstelling hoofdpijn of koorts veroorzaken.
• Botulisme: Veroorzaakt door een bacterie die gedijt bij zuurstofgebrek, vooral in warmere periodes. Deze bacterie produceert gifstoffen die verlammingsverschijnselen kunnen veroorzaken. Vooral dieren kunnen hier last van krijgen, maar mensen kunnen ziek worden via dode dieren in het water.
• Oorontsteking: Een bacterie die van nature in zowel zoet als zout water voorkomt, kan leiden tot een oorontsteking (zwemmersoor), met klachten als jeuk, oorpijn, vochtafscheiding en tijdelijk gehoorverlies.
• Chemische stoffen: Water kan vervuild zijn met chemisch afval van schepen of industrie (zoals PFAS). Douchen na het zwemmen is altijd aan te raden.

2. Fysieke risico’s en verdrinking:

• Sterke stroming en onverwachte dieptes: Vooral in rivieren, kanalen en bij kribben kunnen onzichtbare, gevaarlijke stromingen en draaikolken zwemmers meezuigen. Ook kan de waterbodem verraderlijk steil aflopen of onverwachte diepe kuilen bevatten.
• Koud water: Zelfs op warme dagen kan open water koud zijn, wat kan leiden tot onderkoeling of kramp. De KNZB adviseert om niet te zwemmen bij een watertemperatuur onder de 15 graden en tot 18 graden altijd een wetsuit en badmuts te dragen.
• Scheepvaart: Zwemmen in vaarwegen is levensgevaarlijk. Schepen kunnen je slecht zien, gaan sneller dan gedacht en door de zuiging van een passerend schip kun je naar het schip worden toegetrokken.
• Onzichtbare objecten: Op de bodem kunnen glas, rommel of andere gevaarlijke objecten liggen. Spring nooit van een brug, omdat de diepte niet in te schatten is en objecten niet zichtbaar zijn.
• Overschatting eigen zwemvaardigheid: Zelfs geoefende zwemmers kunnen in de problemen komen door onderschatting van de situatie of overschatting van de eigen capaciteiten.
• Alcoholgebruik: Alcohol vermindert je beoordelingsvermogen en reactiesnelheid, wat de risico’s aanzienlijk vergroot.

Tips voor veilig zwemmen in open water:

• Zwem op aangewezen zwemlocaties: Deze worden regelmatig gecontroleerd op waterkwaliteit en veiligheid (o.a. blauwalg en bacteriën). Check www.zwemwater.nl of de Zwemwater-app voor actuele informatie en zwemadviezen/waarschuwingen.
• Houd rekening met de weersomstandigheden: Let op stroming, wind en watertemperatuur.
• Zwem niet alleen: Ga altijd met iemand samen, zodat je elkaar in de gaten kunt houden. Een saferswimmer zwemboei kan extra veiligheid bieden.
• Bouw het rustig op: Begin met korte trainingen en zwem dichter bij de kant of in ondiepe gedeeltes.
• Let op waarschuwingsborden en vlaggen: Deze geven aan of zwemmen veilig is (rood, geel of oranje wijst op gevaar).
• Ga niet zwemmen in rivieren, kanalen, bij bruggen, sluizen of havens: Dit is vaak verboden en levensgevaarlijk.
• Probeer geen water in te slikken.
• Douche of spoel je goed af met kraanwater na het zwemmen, vooral als je in aanraking bent geweest met water van mindere kwaliteit. Was ook altijd je handen voordat je iets eet.
• Zoek medische hulp als je na het zwemmen klachten krijgt die aanhouden of verergeren. Meld daarbij dat je in open water hebt gezwommen.

Door bewust om te gaan met de risico’s en de adviezen op te volgen, kun je de kans op problemen aanzienlijk verkleinen en veilig genieten van open water.

Open water zwemmen, in tegenstelling tot zwemmen in een zwembad, brengt unieke uitdagingen en overwegingen met zich mee. Voordat je eraan begint, is het belangrijk om je goed voor te bereiden. Hier zijn de belangrijkste zaken om te weten:

1. Veiligheid is Prioriteit:

• Zwem nooit alleen: Dit is de allerbelangrijkste regel. Zorg altijd voor een zwemmaatje, een groep of iemand die je vanaf de kant in de gaten houdt. Bij nood kan dit levensreddend zijn.
• Kies officiële zwemlocaties: Ga zwemmen op aangewezen zwemplekken. Hier wordt de waterkwaliteit gecontroleerd op bacteriën, virussen, blauwalg en andere schadelijke stoffen, en vaak is er ook toezicht (bijvoorbeeld door lifeguards). Check Zwemwater.nl voor de meest actuele informatie over veilige zwemplekken bij jou in de buurt.
• Ken de gevaren van open water:
  • Stroming en getijden: Vooral in rivieren en aan zee kunnen deze verraderlijk zijn. Grote schepen kunnen sterke zuiging en golfslag veroorzaken.
  • Onderwaterobstakels: De bodem is niet altijd egaal en kan objecten zoals glas, fietsen of planten bevatten. Spring nooit van een brug, de diepte is vaak onzichtbaar.
  • Temperatuurverschillen: Open water kan aanzienlijk kouder zijn dan zwembadwater, en de temperatuur kan snel wisselen. Dit vergroot de kans op onderkoeling en kramp.
  • Zichtbaarheid: In open water ben je minder zichtbaar voor boten of andere watersporters.
• Check de weersomstandigheden: Het weer kan snel omslaan. Vermijd zwemmen bij harde wind, onweer of slechte zichtbaarheid.
• Wees voorbereid op noodsituaties: Weet wat je moet doen als je zelf in de problemen raakt (niet panikeren, op je rug drijven, om hulp roepen) of als je iemand anders in nood ziet (roep om hulp, gooi iets wat drijft, ga nooit zelf het water in).

2. Uitrusting:

• Zwemboei (Saferswimmer): Een absolute must. Deze opblaasbare boei maakt je goed zichtbaar voor anderen op het water en biedt een rustpunt als je moe bent of kramp krijgt. Vaak kun je er ook kleine spullen in kwijt.
• Wetsuit: Vooral in kouder water biedt een wetsuit extra warmte, drijfvermogen en bescherming. Er zijn speciale wetsuits voor zwemmen die voldoende bewegingsvrijheid bieden.
• Zwembril: Een goed sluitende zwembril is essentieel. Overweeg een getinte of spiegelende bril voor zonnige dagen en een heldere bril voor bewolkte dagen.
• Badmuts: Een felgekleurde badmuts (liefst neopreen voor extra warmte in koud water) verhoogt je zichtbaarheid aanzienlijk.
• Neopreen accessoires (optioneel, voor koud water): Neopreen handschoenen, sokken en een neopreen badmuts/balaclava helpen je warm te blijven, aangezien je veel warmte verliest via je hoofd, handen en voeten.
• EHBO-kit: Handig om bij je te hebben voor kleine snijwondjes of prikken.
• Hydratatie en voeding: Zorg dat je voldoende gegeten en gedronken hebt voor je gaat zwemmen, om kramp en vermoeidheid te voorkomen.

3. Verschil met Zwembadzwemmen:

• Navigeren: In open water zijn er geen lijnen of keerpunten. Je moet leren navigeren door je hoofd regelmatig op te tillen en naar herkenningspunten te kijken. Oefen dit in het zwembad.
• Omstandigheden: Stroming, golven, wind en andere zwemmers of watersporters kunnen de omstandigheden onvoorspelbaar maken. Je zwemtechniek moet hierop aangepast kunnen worden.
• Start en boeirondingen: Oefen met starten vanuit stilstand en het ronden van boeien, wat anders is dan de afzet in een zwembad.
• Mentale uitdaging: Het open water kan overweldigend zijn. Rust en een vast ademritme zijn belangrijk, vooral als het water koud is.

4. Opbouw en Techniek:

• Begin rustig: Start in bekend water waar je je comfortabel voelt, en bouw de afstand en duur geleidelijk op.
• Verbeter je techniek: Een efficiënte zwemtechniek is cruciaal om energie te besparen. Focus op een horizontale lichaamspositie, lichte beenslag en ruime armbewegingen.
• Ademhaling: Oefen een vast en rustig ademritme. Bilateraal ademen (zowel links als rechts) is aan te raden, maar zwem in het begin op je voorkeurskant als dat comfortabeler is.
• Oefen in het zwembad: Veel open water technieken, zoals navigeren en drafting (zwemmen achter iemand om energie te besparen), kunnen al in het zwembad geoefend worden.

Door rekening te houden met deze punten, kun je veilig en met plezier beginnen aan de uitdagende en bevredigende ervaring van open water zwemmen!

Voor open water zwemmen heb je, afhankelijk van de watertemperatuur en je persoonlijke voorkeur, een aantal essentiële materialen nodig om veilig en comfortabel te kunnen zwemmen. Hier is een overzicht:

Essentiële materialen

• Zwemwetsuit: Dit is vaak een must, vooral in kouder water (onder de 20°C). Een wetsuit houdt je warm doordat het je lichaamswarmte isoleert. Er zijn verschillende diktes; voor water tussen 10°C en 17°C is een wetsuit van 4/2 mm (4 mm romp/benen, 2 mm armen/schouders) aan te raden. Boven 17°C kun je kiezen voor een dunnere 2/2 mm wetsuit of zelfs een mouwloos model. Het geeft ook drijfvermogen, wat extra veiligheid biedt.
• Zwemboei (Safety Buoy / Saferswimmer): Dit is een van de belangrijkste veiligheidsitems. Het is een felgekleurde, opblaasbare boei die achter je aan drijft en je goed zichtbaar maakt voor andere watersporters of boten. Bovendien kun je erop rusten als je vermoeid raakt of kramp krijgt, en veel modellen hebben een waterdicht compartiment voor kleine spullen zoals je sleutels of telefoon.
• Zwembril: Een goede zwembril is essentieel voor goed zicht in het water. Kies bij fel zonlicht voor een zwembril met UV-bescherming, getinte glazen of spiegelglazen. Bij bewolkt weer of troebel water zijn heldere glazen vaak beter.
• Badmuts: Een felgekleurde badmuts (bij voorkeur in fluoriserende kleuren) vergroot je zichtbaarheid in het water aanzienlijk. Je kunt kiezen voor een siliconen badmuts, maar voor koud water is een neopreen badmuts veel warmer, omdat je veel lichaamswarmte via je hoofd verliest. Sommige zwemmers dragen zelfs twee badmutsen (een siliconen onder een neopreen).

Extra materialen voor koud(er) water

Als je van plan bent om in koud water te zwemmen (bijvoorbeeld in de herfst, winter of vroege lente), dan kunnen deze aanvullende materialen je comfort en veiligheid verhogen:

• Neopreen zwemhandschoenen: Deze houden je handen warm, die snel afkoelen in koud water.
• Neopreen zwemsokken (of zwemschoentjes): Net als je handen verliezen je voeten snel warmte. Neopreen sokken minimaliseren warmteverlies en kunnen ook bescherming bieden tegen scherpe objecten op de bodem.
• Neopreen shirt of balaclava: Voor extra warmteisolatie van je romp of je hoofd/nek.

Handig om mee te nemen (na het zwemmen)

• Warme kleding in lagen: Direct na het zwemmen wil je je zo snel mogelijk opwarmen. Denk aan een handdoek, warme trui, jas, muts, sjaal, en warme broek.
• Thermoskan met warme drank: Thee of warme chocolademelk kan heerlijk zijn om je van binnenuit op te warmen.
• Klompen of makkelijke schoenen: Handig om aan te trekken als je voeten nog koud zijn of als veters strikken lastig is.

Veiligheidstips:

• Zwem nooit alleen: Ga altijd met een zwemmaatje of zorg dat er iemand aan de kant op je let.
• Check de watertemperatuur: Voor beginners wordt vaak aangeraden om niet onder de 13°C (met wetsuit) of 20°C (zonder wetsuit) te zwemmen. Informatie over de waterkwaliteit en -temperatuur is vaak te vinden op websites zoals Rijkswaterstaat of zwemwater.nl.
• Oefen navigatie: In open water heb je geen lijnen op de bodem. Oefen met het oriënteren op herkenningspunten aan de kant.

Met de juiste uitrusting en voorzorgsmaatregelen kun je veilig en met veel plezier genieten van open water zwemmen!